Originally published in Night Owl: A Nationbuilder's Manual (Bisaya nga Edisyon)

Matod sa World Health Organization (WHO), adunay 1.35 ka milyon ka tawo ang nangamatay matag tuig tungod sa aksidente sa dalan, ug dili momenos sa 20 ka milyon kapin pa ang nangaangol, diin daghan ang mingsangpot sa pagka baldado. Sobra sa katunga sa tanang nangamatay sa trapiko sa dalan mao ang mga naglakaw, nagbisikleta, ug nagmotorsiklo. Anaa sa 93 porsento sa mga nangamatay sa dalan ang nahitabo sa mga low ug middle-income nga nasod, bisan pa kon kining mga nasora adunay 60 porsento sa mga sakyanan sa kalibotan. Kining maong mga kadaot, bisan malikayan, nagbalor og dili momenos sa tulo ka porsento sa gross domestic product sa nasod.

Ang 2030 Agenda for Sustainable Development nagtinguhang ibanan og Katunga ang kalibotanong gidaghanon sa pagkakalas ug kadaot gikan sa mga panagbangga inig-abot sa 2020. Giduso sa WHO ang “Safe System approach,” usa ka pamaaging gikonsiderar ang kahuyang sa mga manggamitay sa dalan, lakip na ang kasaypanan sa tawo. Pananglitan, ang mga driver nga mogamit og mga mobile phone, bisan pag hands- free o hand-held, upat ka pilo nga may purohang malambigit sa usa ka crash tandi sa mga driver nga dili mogamit og mobile phone. Gisugyot sab niini ang pagtukod og mga footpath, cycling lane, safe crossing points, ug uban pang traffic calming measures.

Sa Pilipinas, daling dawaton nga ang paglambo nagsentro sa kamaayo sa car mobility. Ang mga naglakaw wala mahimong prayoridad sa pagplano sa kadaghanan sa mga urban center.

Sa paningkamot nga makahatag og mas luwas nga dalan alang sa mga mga siklista ug pedestrian, ang Department of Public Works and Highways (DPWH) nag-abli og buwag nga 5.58-kilometrong bicycle lane facility sa hatay sa Laguna Lake Highway sa Bicutan, Taguig City niadtong Pebrero 7, 2019, tulo ka buwan lang human mahingpit ang Laguna Lake Highway.

Apan ang imprastraktura sa pedestrian sa mga pangpublikong dalan wala lang mahitabo sa Manila, kondili lakip na usab sa ubang mga lugar sa Luzon, Visayas, ug Mindanao.

Pananglitan, ang Cagayan de Oro (CDO) Coastal Road, usa ka 12.77-kilometrong bypass road nga gilaomang makapapaspas sa pagsulod sa subangang bahin sa Macajalar Bay sa CDO, Gingoog sa Bukidnon, Misamis Oriental, ug Caraga, gitukod usab nga adunay mga bicycle lane. Nagsugod kini sa Brgy. Gusa sa subangang bahin hangtod sa kasadpan bahin sa Brgy. Igpit, Opol, sa Misamis Oriental. Gilaomang 20 minutos na lang ang oras sa biyahe gikan sa Laguindingan Airport paingon sa city proper tungod sa proyekto.

Ang usa pa ka proyekto sa Mindanao, nga may kaubang mga bicycle lane mao ang Davao City Coastal Road, usa ka18-kilometrong dalan gikan sa Jct. Bago Aplaya (habagatan) hangtod sa Sta. Ana Wharf paingon sa R. Castillo Street.

Sa Kabisay-an, gihatagan usab og opsiyon ang mga pedestrian nga magbisikleta o maglakaw sa hatay sa Bacolod Negros Occidental Economic Highway, usa ka 21.8-kilometrong dalan nga mag- alagad nga alternatibong ruta nga moagi sa sulod sa Bacolod City paingon sa Bacolod Silay Airport ug uban pang destinasyon nga pangturista.

Ang Leyte Tide Embankment project, usa ka 27.3-kilometrong estrukturang panglikay sa baha gikan sa Brgy. Diit, Tacloban City hangtod sa Brgy. Ambao, Tanauan, Leyte, nga gitukod aron panalipdan ang mga komunidad sa baybayon gikan sa makagusbat nga epekto sa mga storm surge, magbaton usab og imprastraktura alang sa pedestrian.